نظامی گنجه ای

بسم الله الرحمن الرحیم 

نظامی گنجه ای

  

ر باعیات

 بسم الله الرحمن الرحیم

رباعی  شماره یک 

هر کار که هست جز به کام تو مباد               هر خصم که هست جز به دام تو مباد

هر سکه که هست جز به نام تو مباد            هر خطبه که هست جز به بام تو مباد 

رباعی شماره دو 

دولت همه ساله بی‌جلال تو مباد                همت همه ساله بی‌جمال تو مباد

هر بنده که هست بی‌کمال تو مباد              خورشید جهان تویی، زوال تو مباد 

رباعی شماره سه 

تاریک شد از مهر دل افروزم روز                  شد تیره شب، از آه جگر سوزم روز

شد روشنی از روز و سیاهی ز شبم          اکنون نه شبم شبست و نه روزم روز 

رباعی شماره چهار 

ای کرده سپاه اختران یاری تو                    فخرست جهان را به جهانداری تو

مستند مخالفان ز هشیاری تو                  بخت همه خفته شد ز بیداری تو 

رباعی شماره پنج 

در بندم از آن دو زلف بند اندر بند               نالانم از آن عقیق قند اندر قند

ای وعده‌ی فردای تو پیچ اندر پیچ               آخر غم هجران تو چند اندر چند 

رباعی شماره شش 

مسعود جهاندار چو مسعود ملک              بنشست به حق به جای محمود ملک

از ملک جز این نبود مقصود ملک               کز ملک به تربیت رسد جود ملک 

---

قصاید و قطعات

 بسم الله الرحمن الرحیم

شماره یک

نوبهار آمد و آورد گل و یاسمنا                              باغ همچون تبت و راغ بسان عدنا

آسمان خیمه زد از بیرم و دیبای کبود                    میخ آن خیمه ستاک سمن و نسترنا

بوستان گویی بتخانه‌ی فرخار شده‌ست                مرغکان چون شمن و گلبنکان چون وثنا

بر کف پای شمن بوسه بداده وثنش                     کی وثن بوسه دهد بر کف پای شمنا

کبک ناقوس‌زن و شارک سنتورزنست                   فاخته نای‌زن و بط شده طنبورزنا

پرده‌ی راست زند نارو بر شاخ چنار                       پرده‌ی باده زند قمری بر نارونا

کبک پوشیده به تن پیرهن خز کبود                      کرده با قیر مسلسل دو بر پیرهنا

پوپوک پیکی، نامه زده اندر سر خویش                  نامه گه باز کند، گه شکند بر شکنا

فاخته راست بکردار یکی لعبگرست                      در فکنده به گلو حلقه‌ی مشکین رسنا

از فروغ گل اگر اهرمن آید بر تو                              از پری بازندانی دو رخ اهرمنا

نرگس تازه چو چاه ذقنی شد به مثل                    گر بود چاه ز دینار و ز نقره ذقنا

چونکه زرین قدحی بر کف سیمین صنمی              یا درخشنده چراغی به میان پرنا

وان گل نار بکردار کفی شبرم سرخ                       بسته اندر بن او لختی مشک ختنا

سمن سرخ بسان دو لب طوطی نر                       که زبانش بود از زر زده در دهنا

وان گل سوسن ماننده‌ی جامی ز لبن                    ریخته معصفر سوده میان لبنا

ارغوان بر طرف شاخ تو پنداری راست                     مرغکانند عقیقین زده بر بابزنا

لاله چون مریخ اندر شده لختی به کسوف               گل دوروی چو بر ماه سهیل یمنا

چون دواتی بسدینست خراسانی‌وار                       باز کرده سر او، لاله به طرف چمنا

ثوب عتابی گشته سلب قوس قزح                          سندس رومی گشته سلب یاسمنا

سال امسالین نوروز طربنا کترست                          پار وپیرار همی‌دیدم، اندوهگنا

این طربناکی و چالاکی او هست کنون                     از موافق شدن دولت با بوالحسنا 

---

 

شماره دو  

همی‌ریزد میان باغ، للها به زنبرها                      همی‌سوزد میان راغ، عنبرها به مجمرها

ز قرقویی به صحراها، فروافکنده بالشها                ز بوقلمون به وادیها، فروگسترده بسترها

زده یاقوت رمانی به صحراها به خرمنها                فشانده مشک خرخیزی، به بستانها به زنبرها

به زیر پر قوش‌اندر، همه چون چرخ دیباها             به پر کبک بر، خطی سیه چون خط محبرها

چو چنبرهای یاقوتین به روز باد گلبنها                  جهنده بلبل و صلصل، چو بازیگر به چنبرها

همه کهسار پر زلفین معشوقان و پر دیده             همه زلفین ز سنبلها، همه دیده ز عبهرها

شکفته لاله‌ی نعمان، بسان خوب‌رخساران          به مشک اندر زده دلها، به خون اندر زده سرها

چو حورانند نرگسها، همه سیمین طبق بر سر      نهاده بر طبقها بر ز زر ساو ساغرها

شقایقهای عشق‌انگیز، پیشاپیش طاووسان         بسان قطره‌های قیر باریده بر اخگرها

رخ گلنار، چونانچون شکن بر روی بترویان              گل دورویه چونانچون قمرها دور پیکرها

دبیرانند پنداری به باغ اندر، درختان را                   ورقها پر ز صورتها، قلمها پر ز زیورها

بسان فالگویانند مرغان بر درختان بر                    نهاده پیش خویش اندر، پر از تصویر دفترها

عروسانند پنداری به گرد مرز، پوشیده                  همه کفها به ساغرها، همه سرها به افسرها

فروغ برقها گویی ز ابرتیره و تاری                          که بگشادند اکحلهای جمازان به نشترها

زمین محراب داوودست، از بس سبزه، پنداری        گشاده مرغکان بر شاخ چون داوود حنجرها

بهاری بس بدیعست این، گرش با ما بقابودی         ولیکن مندرس گردد به آبانها و آذرها

جمال خواجه را بینم بهار خرم شادی                    که بفزاید، به آبانها و نگزایدش صرصرها

خجسته خواجه‌ی والا، در آن زیبا نگارستان            گراز آن روی سنبلها و یا زان زیر عرعرها

خداوندی که نام اوست، چون خورشید گسترده       ز مشرقها به مغربها، ز خاورها به خاورها

به پیش خشم او، همواره دوزخها چوکانونها            به پیش دست او جاوید دریاها چو فرغرها

خرد را اتفاق آنست با توفیق یزدانی                   که فرمان می‌دهند او را برین هر هفت کشورها

مه و خورشید، سالاران گردون، اندرین بیعت           نشستستند یکجا و نبشتستند محضرها

چه دانی از بلاغتها، چه خوانی از سخاوتها            که یزدانش بداده‌ست آن و صد چندان و دیگرها

فریش آن منظر میمون و آن فرخنده ترمخبر             که منظرها ازو خوارند و در عارند مخبرها

الا یا سایه‌ی یزدان و قطب دین پیغمبر                   به جود اندر چو بارانها، به خشم اندر چوتندرها

بهار نصرت و مجدی و اخلاقت ریاحینها                   بهشت حکمت و جودی و انگشتانت کوثرها

ستمکاران و جباران بپوشیدند از سهمت               همه سرها به چادرها، همه رخها به معجرها

بود آهنگ نعمتها، همه ساله به سوی تو              بود آهنگ کشتیها، همه ساله به معبرها

کف راد تو بازست و فرازست اینهمه کفها               دربارت گشاده‌ست و ببسته‌ست اینهمه درها

مکارمها به حلم تو گرفته‌ست استقامتها               که باشد استقامتهای کشتیها به لنگرها

همی تا بر زند آواز بلبلها به بستانها                     همی تا بر زند قالوس خنیاگر به مزمرها

به پیروزی و بهروزی، همی‌زی با دل‌افروزی              به دولتهای ملک انگیز و بخت آویز اخترها 

---

 

شماره سه 

چو از زلف شب بازشد تابها                                              فرو مرد قندیل محرابها

سپیده‌دم، از بیم سرمای سخت                                       بپوشید بر کوه سنجابها

به میخوارگان ساقی آواز داد                                             فکنده به زلف اندرون تابها

به بانگ نخستین از آن خواب خوش                                   بجستیم چون گو ز طبطابها

عصیر جوانه هنوز از قدح                                                   همی‌زد بتعجیل پرتابها

از آواز ما خفته همسایگان                                                بی‌آرام گشتند در خوابها

برافتاد بر طرف دیوار و بام                                                  ز بگمازها نور مهتابها

منجم به بام آمد از نور می                                               گرفت ارتفاع سطرلابها

ابر زیر و بم شعر اعشی قیس                                           همی‌زد زننده به مضرابها

و کاس شربت علی لذة                                                   و اخری تداویت منها بها

لکی یعلم الناس انی امرو                                               اخذت المعیشة من بابها 

---